Doustny test tolerancji glukozy (OGTT) – na czym polega, jak się przygotować, o czym pamiętać?

Co oznacza OGTT? Test OGTT (ang. oral glucose tolerance test), czyli doustny test tolerancji glukozy, inaczej nazywany krzywą cukrową, jest złotym standardem jeżeli chodzi o badanie zaburzeń gospodarki węglowodanowej.

Polega na trzykrotnym pobraniu krwi żylnej: na czczo, godzinę oraz dwie godziny po wypiciu roztworu glukozy. Na jego podstawie można wykryć nieprawidłową glikemię na czczo, nieprawidłową tolerancję glukozy (określana po 2 godzinach) lub cukrzycę. W połączeniu z jednoczesnym badaniem stężenia insuliny jest wykorzystywany do diagnostyki insulinooporności.

Kiedy i u kogo wykonuje się OGTT? Wskazania do OGTT

Najważniejszymi wskazaniami do wykonania OGTT są:

• podejrzenie cukrzycy
• ciąża (każda), chyba że przed ciążą stwierdzono cukrzycę
• cechy zespołu metabolicznego przy prawidłowej glikemii na czczo (np. zaburzony lipidogram, obwód talii większy niż 80 cm u kobiety, 94 cm u mężczyzny)
• mukowiscydoza (należy wykonywać co rok, po ukończeniu 10 r.ż.)
• podejrzenie hipoglikemii reaktywnej – jednak wtedy najlepiej wykonać dodatkowe oznaczenie po 3h, a to już bardzo długi czas siedzenia w laboratorium

W związku z tym, że insulinooporność często towarzyszy PCOS, wskazane jest jego wykonanie również wtedy, kiedy zostanie u Ciebie stwierdzony zespół policystycznych jajników.

Wszystko po to, aby ocenić, jak w Twój organizm radzi sobie z gospodarowaniem węglowodanami (w tym wypadku glukozą) i jak Twój organizm odpowiada insuliną na obecność konkretnej ilości glukozy we krwi.

Aby zbadać jak organizm zarządza insuliną , wraz z testem OGTT, trzeba równocześnie oznaczyć tak zwaną krzywą insulinową.

Test OGTT – w którym tygodniu ciąży?

Dodatkowo, test OGTT jest obowiązkowy dla każdej kobiety ciężarnej. Wykonuje się go w między 24 a 28 tygodniem ciąży w celu diagnostyki ewentualnej cukrzycy ciążowej. Jeżeli już na początku ciąży istnieje podejrzenie tego rodzaju cukrzycy, jest to wskazanie do wykonania testu wcześniej.

Test OGTT – kiedy go wykonać?

Sam test trwa około 2 godzin, dlatego warto pamiętać, aby tego dnia zarezerwować odpowiednią ilość czasu. Na badanie należy przyjść na czczo, to znaczy najlepiej 8-12 godzin od ostatniego posiłku. Test wykonujemy rano, dlatego że w ciągu dnia zmienia się wrażliwość insulinowa organizmu, a laboratoria korzystają z norm ustalonych rano na czczo. W przeciwnym wypadku wynik może wyjść fałszywie nieprawidłowy.

Pamiętajmy, żeby nie podchodzić do testu OGTT w czasie choroby lub zaraz po niej i nie wykonywać go w czasie zwiększonej intensywności treningów.

Jak przebiega test OGTT?

Na początku oznaczany jest poziom glukozy we krwi przy pomocy glukometru, co poprzedza nakłucie palca i pobranie kropli krwi na przeznaczony do badania pasek. Jeżeli wynik nie wskazuje na cukrzycę, test OGTT może zostać bezpiecznie przeprowadzony.

Uwaga: badanie glukometrem nie jest elementem testu OGTT i nie może zastąpić pobrania na czczo krwi żylnej strzykawką. Po badaniu glukometrem powinna zostać pobrana krew z żyły.

Pierwsze pobranie jest wykonywane w celu ustalenia poziomu glukozy na czczo. Następnie pielęgniarka podaje do wypicia roztwór 75g glukozy (to bardzo ważne, żeby nie było to np. 50g!). Wśród pacjentek zdarza mi się jeszcze spotkać przypadki, w których komuś podano w laboratorium do wypicia 50g glukozy. Nie jest to postępowanie zgodne z aktualnymi zaleceniami.

NIestety taka ilość cukru z małym kubeczku wody (200-300 ml) nie należy do przyjemnych doznań. Sama tego doświadczyłam i miałam wrażenie, że piję lukier.

• Glukozę wypijamy powoli, małymi łykami. Może to zająć kilka minut (do 5 min.), co pomoże nieco w złagodzeniu słodyczy.
• Od momentu zakończenia picia należy włączyć stoper i odmierzyć 1 godzinę. Dwie, trzy minuty przed upływem czasu należy zgłosić się do pielęgniarki w celu wykonania następnego pobrania glukozy. Etap z oczekiwaniem przez godzinę jest powtarzany raz jeszcze.

Test OGTT – ile razy pobierana jest krew?

Podsumowując, w czasie testu OGTT krew powinna być pobrana 3 razy:

• na czczo
• po 1h
• po 2h

Nie jest prawidłowe pobieranie krwi tylko na czczo i po 2 godzinach.

Test OGTT – czy glukoza może być smakowa?

Zdarza się, że u części osób wywołuje to nudności czy nawet wymioty. Dlatego w niektórych punktach pobrań istnieje możliwość wypicia glukozy o smaku cytrynowym. Ale uwaga! Nie wolno samemu zmieniać smaku glukozy ani niczym jej popijać.

Należy kupić gotową, specjalnie przygotowaną w celu wykonania testu OGTT glukozę smakową.

Niektórzy zalecają zabranie ze sobą cytryny, jednak brakuje oficjalnego stanowiska na ten temat i nie polecam tej praktyki.

Czy w czasie testu OGTT można pić wodę?

Przed testem można pić wodę, tak jak przed innymi badaniami wykonywanymi na czczo.

W czasie badania, między pobraniami, nie należy pić wody. Może to wpłynąć na wynik zaburzając go. Dlatego warto pamiętać, aby na badanie przyjść nawodnionym, by pragnienie nie wpłynęło na samopoczucie podczas badania.

Jak przygotować się do testu OGTT?

Równie ważne jak sam test, jest przygotowanie do niego. Istnieje kilka zasad, które należy przed nim przestrzegać, aby był wiarygodny:

• 3 dni przed testem pilnuj, aby nie ograniczać spożycia węglowodanów poniżej 150g; jeżeli nie liczysz na co dzień ilości spożywanych kalorii, a tym bardziej węglowodanów, ta liczba może być dla Ciebie tajemnicą; warto wiedzieć, że 150g węglowodanów zazwyczaj pokrywa zbilansowana dieta zawierająca 3-5 regularnych posiłków; dla zobrazowania powiem, że 150g węglowodanów to np. 1 bułka pszenna + 1 średnie jabłko + 1 banan + 50g makaronu, po prostu nie ograniczaj węglowodanów przed testem OGTT
• przez co najmniej 3 dni przed testem nie zmieniaj swojej zwyczajnej diety, chodzi o to, aby test pokazywał jak funkcjonuje Twój organizm w normalnym trybie Twojego życia
• przyjdź na badanie na czczo, czyli 8-12 h od ostatniego posiłku
• przed testem nie pij kawy ani nie pal papierosów, idealnie, aby wszelkie używki odstawić 2-3 dni przed testem
• wyśpij się przed badaniem, bo niewyspany organizm może inaczej reagować na glukozę
• jeżeli przyjmujesz leki zawierające metforminę, należy je (po konsultacji z lekarzem) odstawić na co najmniej tydzień przed badaniem
• przyjmowanie jakichkolwiek leków powinno być zgłoszone przy skierowaniu na OGTT a przed badaniem najlepiej skonsultować się z lekarzem czy któreś z nich nie powinny być tymczasowo odstawione
• jeżeli idziesz na badanie – bądź zdrowa! Jest to zasada, która obowiązuje przy każdym rodzaju badań, również tu.

Jakie są normy wyników testu OGTT?

Prawidłowe wyniki doustnego testu tolerancji glukozy znajdują się w normach wydawanych co roku przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne.

Generalnie bierze się pod uwagę wynik na czczo i po dwóch  godzinach. U kobiet w ciąży znaczenie ma również wynik po godzinie. Dla nich istnieją również osobne normy.

Jeżeli badasz się pod kątem insulinooporności, zwraca się uwagę również na wyniki insuliny, które analizowane wspólnie dają lekarzowi lub dietetykowi pełny obraz gospodarki węglowodanowej w Twoim organizmie.

Test OGTT – normy w ciąży

W przypadku kobiet ciężarnych, normy kształtują się nieco inaczej. Wynik na czczo powyżej 92 mg/dl ocenia się jako cukrzycę ciążową. Ponadto oficjalnie bierze się pod uwagę wynik stężenia glukozy we krwi po 1h, który w przypadku reszty osób choć zalecany do wykonania, nie ma określonych norm.

Oznaczenie	Norma
Na czczo	poniżej <92 mg/dl
Po 1h	poniżej <180 mg/dl
Po 2h	poniżej <153 mg/dl

Przekroczenie którejkolwiek z wartości oznacza cukrzycę ciążową.

Przeciwskazania do wykonania testu OGTT – kiedy nie można zrobić krzywej cukrowej?

Testu OGTT nie powinny wykonywać osoby ze stwierdzoną wcześniej cukrzycą, w tym cukrzycą ciążową.

Doustnego testu tolerancji glukozy nie należy wykonywać również w przypadku:

• choroby przewodu pokarmowego, które mogą utrudniać przeprowadzenie testu (zespoły upośledzonego wchłaniania, stany po resekcji żołądka
• różne ostre stany chorobowe

Jak często można powtarzać test OGTT?

Istnieje przekonanie, że test OGTT jest dość obciążający dla organizmu, dlatego nie należy go szybko powtarzać.

Owszem, jest on obciążający, tak samo jako wysokowęglowodanowa, przetworzona dieta.

Prawda jednak jest taka, że test należy robić tak często, jak zaleci go lekarz, jeżeli jest ku temu wskazanie.

Zdarza się, że niektóre osoby po wypiciu glukozy wymiotują. Wtedy test trzeba powtórzyć, ponieważ jest on nieważny i wykonać w nieodległym terminie.

Czy jak robi się krzywą cukrową, można chodzić?

Nie, po wypiciu glukozy należy pozostać w miejscu badania. Najczęściej przed gabinetem pobrań.

Wychodzenie z miejsca pobrania, np. na zakupy, do domu; to nie powinno mieć miejsca! Zostajemy w spoczynku w budynku, w którym odbywa się doustny test tolerancji glukozy.

Możesz czytać książkę, słuchać muzyki, ale raczej zrezygnuj w tym czasie wykonywania stresujących telefonów czy pracy na komputerze, ponieważ te czynności mogą wpłynąć na wynik.

Częste błędy podczas testu OGTT

Aby badanie było wiarygodne, należy zachować kilka zasad. Poniżej wymienię kilka częstych błędów, podczas wykonywania testu, które mogą wpłynąć na wynik i uczynić go nieważnym. Są to:

• Użycie innej ilości niż 75g glukozy; kiedyś wykonywało się też z użyciem 50g glukozy, jednak nie są to aktualne wytyczne; przed wypiciem miej pewność, że podana została Ci odpowiednia dawka
• Picie lub jedzenie między pobraniami, nawet wody
• Niedopijanie glukozy do końca
• Przyjście na badanie po porannej kawie/herbacie/papierosie; pamiętaj, aby być na czczo! czyli jedną rzeczą, którą możesz wziąć do buzi jest woda
• Żucie gumy między pobraniami; guma do żucia u niektórych osób może minimalnie wpływać na poziom insuliny, może wpłynąć również na poziom glukozy

Krzywa insulinowa – na czym polega?

Krzywa insulinowa to oznaczenie analogiczne do testu OGTT. Z tym, że zamiast glukozy oznaczamy insulinę. Służy ona do diagnostyki insulinooporności.

Przygotowanie, przeciwskazania i przebieg jest taki sam jak przy teście OGTT.

Krzywą insulinową najlepiej jest wykonać razem z testem OGTT (krzywą glukozową). Wykonanie testów osobno nie pozwoli na ocenę zależności między insuliną a glukozą. Nie możemy do siebie porównywać badań wykonanych w różnych warunkach (czyli na przykład różnych dniach), a szczególnie tych, które były przeprowadzone w różnych laboratoriach.

Krzywa insulinowa – jakie są normy?

Niestety w przeciwieństwie do krzywej cukrowej, nie mamy jednoznacznych norm na wyniki insuliny w krzywej. Najczęściej korzystamy z norm przedstawionych w książce The Insulin-Resistance Diet , Cheryle R. Hart i Mary Key Grossman, i wyglądają one następująco:

Czas	Norma
Na czczo	poniżej 10 mU/ml
Po 1 h	poniżej 50 mU/ml
Po 2 h	poniżej 30 mU/ml

Normy te jednak często uznaje się nie dość adekwatne do polskiej populacji. W Polsce używana jest także norma zależna od BMI, gdzie dopuszczalne wartości są nieco wyższe.

Krzywa cukrowa i insulinowa – jak je interpretować?

Laboratoryjna norma stężenia insuliny na czczo jest zazwyczaj nieco zawyżona. Spotkałam się z wartością 25 mU/ml.

Kiedy mamy już wykonane krzywe, możemy je ocenić na podstawie wyżej podanych norm. Jednak jak ocenić zależność między krzywą cukrową a insulinową?

Nie polecam tego robić samodzielnie, ponieważ można dojść do nieprawdziwych wniosków. W ocenie zależności między krzywymi pomoże najlepiej dobry diabetolog lub dietetyk. Najlepiej szukać dietetyka, który ukończył kurs SOIT organizowany przez Fundację Insulinoopornść.

Zarówno ja, jak i druga dietetyczka, Alicja, ukończyłyśmy ten kurs. Jeżeli masz wątpliwość co do swoich wyników, lub wiesz, że są one nieprawidłowe, być możesz będziesz chciała skorzystać z naszej pomocy. Wszystkie informacje na ten temat znajdziesz w zakładce współpraca indywidualna.

---

Źródło:

Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2021, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego